جنازه‌ای که ۴هزار سال شهر ما را پیرتر کرد | پایتخت از ابتدا مهاجرنشین بود
تاریخ انتشار: ۲۸ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۷۵۹۶۶
همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: تاریخچه و هویت‌های متعددی برای تهران قدیم نقل شده است، اما دانستن حقایقی از سرنوشت و داستان تهران قدیم از زبان «مریم معانی» استاد دانشگاه، باستان‌شناس و پژوهشگر علوم باستان‌شناسی شنیدنی و خواندنی است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
محققان و تاریخ نگاران قدمت تهران را بیش از ۷هزار سال می‌دانند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به گفته معانی، در آن دوران تهران در واقع یک قریه یا روستایی بوده که در شمال ری به عنوان ییلاقات ری از آن استفاده می‌کردند. روستا و قریه بودن تهران تا سال ۹۶۱ هجری قمری همچنان ادامه پیدا می‌کند. او می‌گوید: «در این زمان به دستور شاه «طهماسب اول صفوی» یک حصار در اطراف تهران و توابع آن به دلیل اینکه شاهان صفوی برای زیارت جدشان به شاه عبدالعظیم می‌آمدند، کشیده می‌شود. سپاه، لشکریان و کشوریانی که همراه آنها برای زیارت می‌آمدند، در این محدوه مستقر می‌شده‌اند. این حصار که به حصار «شاه طهماسبی» هم معروف است ۱۱۴ برج و ۴ دروازه دارد. نام دروازه‌هایش هنوز هم در نقاط مختلف شهر تهران بر زبان جاری است. شمیران، دولاب، شاه عبدالعظیم و قزوین این ۴ دروازه را تشکیل می‌دهد که حصار شاه طهماسبی را روی آن بنا کردند. به واسطه این حصار روستای «تهران یا تهران» با ۴ محله اصلی یعنی عودلاجان، سنگلج و چاله‌میدان و بازار شکل می‌گیرد و ارگ سلطنتی هم بخشی از شهر می‌شود. همچنین محله جدیدی با عنوان محله «دولت» نیز در اواخر دوره قاجار در کنار دروازه دولت ایجاد می‌شود. علاوه بر این محله‌ها در اواخر دوره قاجار ۲ دروازه دیگر هم به نام‌های دروازه دولت و دروازه محمدیه در این حصار جای می‌گیرند. این داستان تا سال ۱۲۰۰ هجری قمری که آقا محمدخان قاجار بر تخت سلطنت می‌نشیند، به همین سیاق ادامه پیدا می‌کند، اما با به دست گرفتن قدرت شاهانه، «آقا محمدخان قاجار» تهران را رسماً به عنوان پایتخت معرفی می‌کند.»
در دوره ناصرالدین شاه حصاره تهران تغییر می‌کند و این بار بخش‌های دیگری در حصار افزوده می‌شود. «معانی» درباره تاریخچه این حصار و بخش‌های آن می‌گوید: «در سال ۱۲۸۴ هجری قمری در عصر «ناصرالدین شاه قاجار»، حصار جدیدی به شکل ۸ ضلعی نامنظم با ۱۲ دروازه به دور شهر کشیده می‌شود که به حصار نه ضلعی معروف است. این حصار هشت‌ضلعی در پیرامون خود خندقی داشته که شهر را از زمین‌های پیرامونش جدا می‌کرده است. در زمان حمله به شهر توسط دشمنان خندق را آب می‌بستند و ارتباط شهر را با خارج جدا می‌کردند. تنها ارتباط آن توسط پل‌های چوبی بوده که جلو دروازه‌ها باز می‌شده و از آن می‌توانستند عبور و مرور کنند. به کمک این خندق جلوی ورود دشمن را می‌گرفتند. غیر از دروازه‌هایی که در اطراف شهر و در ابتدای خندق وجود داشتند، در داخل خود شهر هم، یکسری دروازه‌هایی بود که در بخش‌های مختلف شهر وجود داشت و حدود ارگ شاهی، عمارت شاهی و کاخ‌های سلطنتی را از هم مجزا می‌کردند. این دروازه‌های داخلی به نام‌های دروازه چراغ باغ، ناصریه، باب همایون، علاءالدوله، باغ شاه، لاله‌زار، ارگ، دروازه نو و سردر الماسیه شهرت داشتند.»
به اعتقاد «معانی» بر اساس اسناد به دست آمده در اواسط حکومت ناصرالدین شاه، از وضعیت سکونت در تهران، آماری گردآوری می‌شود. «معانی» به چگونگی و نحوه این آمارگیری اشاره می‌کند و می‌گوید: «ناصرالدین شاه ۳سفر به فرنگ کرد و این سفرها باعث ورود مدرنیته به ایران شد و برای توسعه و پیشرفت کشور در زمینه‌های مختلف از فرنگستان الگوگیری کرد. آمارگیری نیز از جمله روشنفکری‌های ناصرالدین شاه بعد از سفر به فرنگستان بود. به شاه اینگونه القاء شده بود که اگر شما می‌خواهید یک حکومت قابلی داشته باشید، آمارگیری یکی از کارهایی است که باید انجام بدهید که بدانید مردم چه کاره هستند و در چه رشته‌هایی و پیشه‌هایی فعالیت دارند یا چه قومیت‌هایی را تشکیل می‌دهند.»
نخستین ساکنان تهران چه کسانی بودند؟برای اولین بار در دوره صدارت آقاخان نوری دستور داده شد که آمارگیری در تهران انجام دهند. البته این آمارگیری از خود مردم و پیشه‌هایشان انجام و در یک کتابچه درج شد، هرچند از آن هیچ استفاده‌ای نشد که البته الان از اسناد مهم تاریخ اجتماعی تهران به شمار می‌رود. معانی در ادامه درباره این آمارگیری توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «از اطلاعات این آمارگیری استفاده نشد، اما در سال ۱۲۴۶ هجری شمسی در اواخر عصر ناصری توسط «میرزا عبدالغفار نجم‌الدوله» که یکی از معلمان ریاضی دارالفنون بود با شیوه‌های جدید در مدت ۵۵ روز آمارگیری دیگری از مردم تهران انجام شد و برخلاف آمارگیری مرحله اول، اطلاعات آن به عنوان تشخیص نفوس دارالخلافه منتشر شد.»
در این سرشماری جمعیت تهران در سال ۱۲۴۶ شمسی بیش از ۱۵۵ هزار و ۷۳۶ نفر بود. در این سرشماری معلوم شد که تنها ۲۶% از جمعیت در این شهر متولد شدند و در واقع تهرانی هستند. یعنی حدود سه‌چهارم این جمعیت را مهاجران تشکیل می‌دادند. باز بر پایه همین آمار مشخص شد که ۵ و نیم درصد این مهاجران که بافت جمعیت پایتخت را تشکیل می‌دادند، آذربایجانی‌ها و ۶ درصد هم اصفهانی‌ها هستند و کاشانی‌ها و شیرازی‌ها در مرتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
آماری که نجم‌الدوله گرفت به ما نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین جمعیت پیشه‌وران تهران کوچنده‌های شیرازی و اصفهانی بودند و افشارهای ترک‌زبان بیشترین شمار جمعیت طایفه‌ای و قومی تهران را تشکیل می‌دادند. در این شهر البته از مذاهب مختلف هم حضور داشتند یعنی هم زرتشتیان، ارامنه و کلیمی‌ها هم هستند که در کنار مسلمان‌ها زندگی می‌کردند و تعداد کلیمی‌ها از ارامنه و زرتشتیان بیشتر بود. بعد از این آمارگیری می‌بینیم که در سال ۱۲۶۲ و ۱۲۶۳ در عصر مظفرالدین شاه و همین‌طور در سال ۱۳۰۱ در دوره احمدشاه هم سرشماری‌هایی شده و جمعیت تهران در این دوره به ۲۱۰ هزار نفر رسیده بود. اما مهم‌ترین سرشماری که صورت گرفته به سال ۱۳۱۸ در دوره پهلوی اول و وزارت علی‌اصغر حکمت، اختصاص دارد که به شیوه علمی و دقیق انجام و مشخص شد که تعداد نفوس تهران ۵۴۰ هزار و ۸۷ نفر هستند. همچنین در این سرشماری پیشه‌ها، حرفه‌ها و صنوف هم درج شده بود.
کد خبر 734805 برچسب‌ها هویت شهری همشهری محله تهرانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: هویت شهری همشهری محله تهران ناصرالدین شاه تهران قدیم هجری قمری دروازه ها هزار سال
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۷۵۹۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ایمن‌سازی بزرگراه‌های پایتخت برای کاهش تصادفات/ آغازطرح با بزرگراه آزادگان
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران از ایمن‌سازی بزرگراه‌های پایتخت با هدف کاهش تصادفات احتمالی و نقاط حادثه‌خیز خبر داد.
به گزارش ایسنا، شهریار افندی‌زاده گفت: این طرح از بزرگراه آزادگان در مناطق ۱۸ و ۱۹ به عنوان معابر پرترددی که نیاز بیشتری به ایمن‌سازی و رسیدگی داشتند، آغاز شده است.
وی با تأکید بر ضرورت ارتقای سطح ایمنی بزرگراه‌ها و پیش‌بینی تدابیر و تمهیدات لازم برای کاهش تصادفات افزود: از طریق مناطق ۱۸ و ۱۹ نسبت به احصای کاستی‌ها و کمبودهای بزرگراه آزادگان اقدام کرده و پس از بررسی دقیق آنها، تجهیزات موردنیاز را مشخص و نسبت به رفع آنها اقدامات لازم انجام شد.
افندی‌زاده در ادامه اظهار کرد: خط‌کشی محوری، ممتد، منقطع و بستر جناغی‌ها، مرمت و نوسازی گاردریل‌ها، نصب تابلوهای خطرنما برای آشکارسازی و نصب انواع تجهیزات ایمنی همچون کاشن‌تانک و استوانه، از اقدام هایی است که در محدوده مناطق ۱۸ و ۱۹ شهرداری تهران انجام شده است.
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران با بیان اینکه مناطقی که محور آزادگان در محدوده آن قرار دارد، از مهم‌ترین برنامه‌های پیش‌بینی‌شده برای افزایش سطح خدمات و ایمن‌سازی است، تصریح کرد: در این طرح که از سال ۱۴۰۲ آغاز شده، بیش از ۱۲ گروه اجرایی در حال فعالیت هستند و ۲۴ نقطه از جناغی‌ها با استفاده از ۴۴ قطعه کاشن‌تانک و ۱۲۰ عدد استوانه ایمن‌سازی و حدود ۱۵۰ شاخه گاردریل مرمت و تعویض شده است.
افندی‌زاده ادامه داد: نصب بیش از ۱۰۰ عدد تابلوی خطرنما ۶۰*۲۰ و حدود ۶۴ هزار متر خط‌کشی منقطع و ۴۲ هزار متر خط‌کشی ممتد از دیگر اقداماتی بود که در راستای ایجاد ایمنی بیشتر در بزرگراه آزادگان انجام شده است. ️
مدیر عامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران یادآور شد: در نظر است با تعیین اولویت بزرگراه‌ها و با مشارکت پلیس و شهرداری‌های مناطق، این طرح در تمام شبکه بزرگراهی تهران اجرا شود.
️ بر اساس گزارش روابط عمومی سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران، بزرگراه آزادگان از شاهراه‌های شهر تهران است که به دلیل طول تقریبی ۵۹ کیلومتری، تردد روزافزون خودروهای سبک و سنگین، دسترسی‌های بسیار، سرعت بالای وسایل نقلیه و تعداد زیاد سرقت تجهیزات، ایمن‌سازی آن همیشه از دغدغه‌های اصلی مدیریت شهری محسوب می‌شود.
انتهای پیام
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است